Brood zonder wegwerpplastic

Verpakkingsvrij brood. Het is een van de meest besproken onderwerpen als het gaat om het verminderen van verpakkingen. We krijgen hier heel veel vragen over.
Tegelijkertijd spreken we ook met de ambachtelijke bakkers zelf. Want ook zij worstelen met al die plastic verpakkingen. Maar ja, wat kun je als bakker doen als je klanten niet met hun eigen verpakkingen naar je winkel komen?
De hoogste tijd dus voor een uitgebreide brood-blog met véél antwoorden.

Om te beginnen

Laten we beginnen bij een stukje achtergrond. In Nederland worden jaarlijks 1,8 miljard (!) plastic broodverpakkingen gebruikt. Dat is gigantisch. De meeste van deze verpakkingen worden slechts eenmalig gebruikt en belanden daarna in de verbrandingsoven. Het is een laagwaardige kwaliteit plastic, waar recycleaars weinig meer mee kunnen. Voorkomen is dus beter dan genezen.

Dat Nederlanders zo veel plastic gebruiken voor brood is trouwens redelijk uniek in Europa. In veel landen om ons heen is namelijk papier het meest gekozen verpakkingsmateriaal voor brood. Wellicht herken je wel dat brood in een papieren zak bijna meteen een soort vakantiegevoel oproept. Heerlijk!

Verpakkings-keuze-stress

Enfin, 1,8 miljard wegwerpverpakkingen per jaar… dat kan echt wel anders. Maar hoe dan? Qua broodverpakkingen zijn er grofweg 3 materiaalkeuzes mogelijk: plastic, papier en katoen/textiel. Wat is het beste?

Nu wordt het ingewikkelder. Er zijn heel veel elementen die bepalen hoe duurzaam het gekozen materiaal is. En die duurzaamheid heeft dus slechts deels te maken met het materiaal van de verpakking zelf. Het heeft net zo goed te maken met… jouw gedrag. Een paar vragen die belangrijk zijn:

1. Hoe vaak gebruik je de verpakking, eenmalig of jarenlang? Let op. Ook een plastic zak of een papieren zak kun je hergebruiken. Dat heeft effect op de duurzaamheid.
2. Is de verpakking recyclebaar? Papier is goed recyclebaar, dunne plastic zakjes nauwelijks. En gooi je het ook daadwerkelijk in de juiste recyclebak?
3. Is het gemaakt van hernieuwbare grondstoffen, zoals gerecycled papier of biokatoen, of van fossiele grondstoffen?
4. Is het gemaakt van hergebruikte grondstoffen? Denk aan een katoenen zak gemaakt van een oud shirt bijv. Er is een groot verschil tussen de milieubelasting van nieuw katoen vs. hergebruikte stoffen.
5. En de belangrijkste: Hoe helpt de verpakking jou minder brood weg te gooien? Stel je stapt over op een herbruikbare katoenen broodzak, maar je gooit daardoor één sneetje brood meer weg, dan ben je per saldo minder duurzaam uit. De milieubelasting van één (verspilde) boterham is namelijk net zo hoog als die van de plastic zak.

Omdat al deze dingen meetellen, en voedselverspilling het zwaarst weegt, kunnen we niet zo stellen wat voor jou de duurzaamste keuze is. In een ideale situatie is de duurzaamste verpakking: jarenlang herbruikbaar, goed recyclebaar bij end-of-life, gemaakt van hernieuwbare grondstoffen en hergebruikt.
Onze broodzak? Een katoenen trekkoordzak die we jaren geleden kregen bij een paar schoenen.

Verwachtingen

Het is belangrijk om de juiste verwachtingen te hebben. Je hebt te maken met de verwachting bij het brood, van jezelf en natuurlijk ook die van de bakker.

Verwachting van het brood

Het is goed om je te beseffen dat de verpakking invloed heeft op het brood. Brood is namelijk een ‘levend’ product. Er zit vocht in en dat vocht wil eruit. Omdat plastic het vocht niet doorlaat maar binnenhoudt, slaat het vocht terug op de korst. Plastic maakt de korst van brood dus zacht. Echter, een echt vers broodje van een goede bakker is doorgaans krokant. Heb je een zak die het vocht (deels) doorlaat zoals papier of katoen, dan blijft het krokant.

Na een aantal dagen wordt het ook aan de binnenkant droger. Met plastic heb je dat minder, maar daar bestaat wel het risico op schimmel na een paar dagen. Dat heb je met papier en katoen dan weer niet. Ga dus ontdekken wat je vindt van de kwaliteit en smaak van het brood wanneer je de verpakking wisselt!

Verwachtingen van jezelf

Het is dus goed om ook eens kritisch naar jezelf te kijken. Waar moet je aan werken om dit tot een succes te maken? Ben je het type dat houdt van zachte korst? Ben je het type dat gemakkelijk een eigen tasje vergeet mee te nemen? Ben je het type dat altijd brood invriest, of gaat het juist gelijk op? En ben je het type dat naar een bakker gaat, of even snel een halfje meeneemt in de supermarkt? Het is goed daar eens naar te kijken. Voorbereiding is hierbij van belang. Hieronder geven we je tips hoe je dat kunt doen.

Verwachtingen van de bakker

Yep, ook de bakker speelt een rol. Want hoe gaat die reageren als je een zelf meegebrachte verpakking aan hem geeft? Is die verpakking nu wel welkom in Coronatijden? Of juicht je bakker het juist toe en krijg je een compliment? Of korting? Ontstaat er een leuk gesprek? Het kan allemaal. Sta open voor wat er gebeurt. Leg uit waarom je dit doet. Wie weet inspireer je zowel de bakker als andere klanten in de rij.

Onze beste tips, beginner en pro

Het is tijd om je onze tips te geven. Het zijn er 22 in totaal, en er is er vast een bij voor jou.

Voorbereiding

Houd standaard wat broodzakken in je rugzak, boodschappentas en fietstas. Ook een wegwerpverpakking hoef je niet slechts eenmalig te gebruiken. Een plastic of papieren zak kan prima opnieuw gebruikt worden. Of kies voor een katoenen zak. Er zijn een paar opties:

1. Je kunt er één kopen. Albert Heijn heeft ze een tijd verkocht. In sommige winkels zijn ze er nog. Grote ketens hebben hun eigen zakken, zoals Bakker Bart en ’t Stoepje. Ook zijn er veel duurzame (web) winkels waar een je broodzak kunt kopen, zoals Bag-Again en Leven Zonder Afval. Of koop er natuurlijk een van je ambachtelijke bakker! Kies waar mogelijk voor biologisch of liever nog hergebruikt katoen.
2. Of kijk of je al iets hebt waarmee het ook kan. Veel mensen kiezen bijvoorbeeld voor een oude kussensloop of een katoenen zak die je al in huis hebt. Dit is altijd duurzamer dan kopen.
3. Zelf maken kan natuurlijk ook! Ook als je niet handig bent met naald en draad is dit te doen. Het ontwerp is namelijk super simpel. Zo kun je bijvoorbeeld een versleten shirt upcyclen, en kun je kiezen voor een motiefje waar je blij van wordt. Check het patroon hier.

Extra optie: waxen

Je kunt de zak beter luchtdicht maken door deze te waxen. Hierdoor droogt het brood nog minder snel uit.

Brood kopen

1. Koop je vaak meerdere halfjes? Koop een hele en verdeel het zelf. Scheelt de helft aan verpakkingen en is goedkoper!
2. Laat het brood niet snijden. Ongesneden kan er minder lucht bij, waardoor het minder snel droog wordt.
3. De verpakking waarin je het brood koopt hoeft niet dezelfde te zijn als waar je het thuis in bewaart. Je kunt het dus kopen met een katoenen zak, maar thuis alsnog in een plastic zak doen, bijv. om in te vriezen.
4. Kom je bij de bakker en is het ongesneden/onverpakte brood al op? Het kan handig zijn je bestelling vooraf door te geven, of het gesprek aan te gaan met je bakker, om ze te vragen niet alles al vooraf te verpakken. Dat kan helpen!
5. Ook in de supermarkt kun je onverpakt brood kopen. Vraag naar een net afgebakken brood, deze zijn nog niet verpakt. Geef je katoenen broodzak aan de broodmedewerker en vraag of hij/zij het daarin wil doen.

Houdbaarheid

1. Laat het brood niet snijden, ongesneden kan er minder lucht bij, waardoor het minder snel droog wordt. Ongesneden brood blijf zo 2-3 dagen, soms langer, goed.
2. Snij je brood in het midden en druk de twee helften (of het kapje) weer tegen elkaar. Zo komt er minder lucht bij en droogt het brood minder snel uit.
3. Bewaar het in een ouderwetse broodtrommel. Vroeger was men zo gek nog niet! Ook een cakebewaardoos is een prima verpakking om luchtdicht te bewaren op het aanrecht.
4. Is je brood toch een beetje oud geworden? Bekijk dan deze tips voor oud brood! Brood weggooien is slechter voor het milieu dan die plastic zak.

Invriezen

1. Invriezen gaat prima in een katoenen broodzak. Het blijft zeker 2-3 weken goed. Zo heb je altijd vers brood en hoef je niets weg te gooien. Ook in papier kun je overigens invriezen.
2. Ben je gewend om in plastic in te vriezen, snappen we! Gebruik dan gewoon wat plastic broodzakken van je laatste inkopen, die je bewaard hebt.

Hygiëne/aansprakelijkheid

Meer verpakken leidt niet tot een lager risico op Corona, want onderzoek laat zien dat Corona meerdere dagen overleeft op plastic. Je eigen herbruikbare verpakking is dus ondanks corona nog steeds veilig, zo verklaren ook honderden wetenschappers. Is jouw bakker angstig voor aansprakelijkheid? Dan is het goed hem/haar dit te vertellen: De productaansprakelijkheid geldt formeel tot het moment dat de goederen de winkel verlaten. Omdat niet kan worden vastgesteld of de klant het product na aankoop onder de juiste condities heeft bewaard is het juridisch heel lastig om een ondernemer aansprakelijk te stellen. Dit geldt ongeacht de huidige Coronasituatie.

Wil je bakker echt niet jouw meegebracht verpakking aannemen? Dat hoeft niet. Je kunt vragen of de bakker het zo (ongesneden) aan je geeft. Op die manier hoeft je bakker jouw verpakking niet aan te raken.

Ziet je meegebrachte verpakking er vies uit? Heeft je verkoper geen goed gevoel bij jouw meegebrachte verpakking? Een verkoper kan zich altijd het recht voorbehouden jouw verpakking te weigeren wanneer deze niet voldoende geschikt of te vuil is.

Tot slot

Er bleek veel te vertellen over brood en afvalvermindering. Hopelijk hebben we je kunnen voorzien van bruikbare tips en informatie.

Wil je meer doen? Wellicht kun je je bakker aansporen om hergebruik van verpakkingen meer te stimuleren? Bied ze een Zero Waste raamsticker aan, en binnen no-time ben jij niet meer de uitzondering op de regel.

Weg met wegwerp. Hallo hergebruik!

Bronnen: MilieuCentraal, Minder Verpakkingen Brood-Nodig. Illustraties: Veerle Roest.