Foodsharing op de kaart

“Dat eet ik morgen nog wel op”. Je hoort of denkt het vast vaak. Maar lukt dat altijd? Of is toch de prullenbak in plaats van je maag vaker de eindbestemming dan je zou willen? We gaan het met je hebben over voedselverspilling en over foodsharing: een slimme, duurzame en sociale manier om met teveel gekookte of afgehaalde maaltijden om te gaan. We vertellen je alles over hoe je je kunt aansluiten en wat hier zo tof aan is.

Foodsharing dus. Het delen van eten met anderen. En dan bedoelen we niet met vrienden of familie samen aan tafel zitten. Het gaat hier over het weggeven van eten aan anderen, mensen die je over het algemeen niet kent. De foodsharing community in Nederland en Vlaanderen is mega: er zijn ruim 145 groepen actief met het delen van eten en zeker 50.000 mensen doen hier al aan mee. En we zijn ervan overtuigd dat jij ook geïnspireerd raakt om je aan te sluiten.

Teveel

Het is vast herkenbaar. Je hebt teveel gekookt. Of je hebt teveel gekregen van de afhaalchinees of het Indisch restaurant. Wat doe je dan? De volgende dag opeten, of verwerken in een nieuw gerecht zoals en soep of salade is een goede optie. Invriezen wordt natuurlijk ook veel gedaan. De meeste kliekjes komen wel op. Toch gebeurt maar al te vaak, ook bij mensen met goede bedoelingen (“dat eet ik morgen nog wel op”), dat een kliekje alsnog vergeten wordt en te lang blijft liggen. En dan… is de prullenbak in plaats van de maag helaas nog vaak de eindbestemming.

De gemiddelde Nederlander gooit jaarlijks zo’n 34kg nog goed eetbaar voedsel in de prullenbak. Dat vertegenwoordigt een waarde van zo’n €120. Niet niks dus. We hebben het hier over eetbaar voedsel dat bij de mensen thuis verspild wordt. Het gaat hier niet over schillen, botjes of verpakkingen.

Mind you, dit is slechts een deel van het totale volume aan eten dat verspild wordt. Tussen ploeg en plate gaat er één derde deel van het eten bedoeld voor menselijke consumptie verloren volgens het FAO, de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties. Omdat de producten beschadigd zijn, of niet perfect genoeg voor retailers, omdat ze te lijden hebben onder het vervoer, of omdat ze simpelweg niet op tijd verkocht worden. Jaarlijks wordt er dus wereldwijd 1,3 miljard ton voedsel verspild. Duizelt het je ook al voor de ogen?

Of te weinig

Daar staat een andere werkelijkheid tegenover. Heel veel mensen hebben juist veel te weinig te eten. Dan hebben we het niet eens over landen ver weg, maar over ons eigen land. In Nederland alleen al leven 1.000.000 mensen onder de armoedegrens. Dit zijn overigens de metingen van vóór de coronacrisis. De voedselbank had in 2020 ruim 160.000 klanten, en verzorgde 1.8 miljoen pakketten. Voedselbanken Nederland geeft aan dat 1 op de 12 kinderen met honger naar school gaat. Honger in Nederland. Het bestaat echt en is bepaald geen uitzondering.

We werden hier onlangs nog over aan het denken gezet. Een vriendin uit de community, Saskia Versneij (je kent haar vast van The Green List), had zich zelf voor de uitdaging gesteld om met haar man en kleine Frank een maand lang te eten van €100 boodschappengeld. Aanvankelijk leek ons dat niet heel shocking, maar later beseften we… dat is echt wel heel weinig. Even checken bij Nibud laat zien: Een gemiddelde alleenstaande geeft per maand ongeveer €200 uit aan boodschappen. Voor een koppel is dat €400, en voor een gezin is dat al snel €500.

De challenge van Saskia zette ons dus aan het denken. Want voor haar was het een interessante uitdaging, een leerzame maand. Maar voor heel veel mensen is het bittere noodzaak en een dagelijkse worsteling om voldoende te kunnen eten.

Door de ‘oefensituatie’ van Saskia werden wij als publiek uitgenodigd om mee te denken over oplossingen. Het moest niet alleen goedkoop, maar ook een beetje duurzaam en gezond. Mede door haar actie werden wij herinnerd aan een tip waar we laatst al over schreven: het delen van eten. Gratis eten ophalen bij mensen in de buurt die iets over hebben. Die tip móesten we met haar delen. We konden haar koppelen aan een foodsharing initiatief bij haar in de buurt.

Daarover zo meteen meer. Eerst het stukje preventie.

Preventie

Want al met al is duidelijk: voedsel is waardevol en moet niet verspild worden. Daar zijn we het vast over eens. Zo lang er honger bestaat, zelfs zo dicht bij huis, is verspilling not done. Maar wat kunnen we er nou aan doen? Zoals je van ons gewend bent richten we ons allereerst op preventie. Er is namelijk genoeg dat je zelf kunt doen om voedselverspilling tegen te gaan.

Op de site van Samen Tegen Voedselverspilling lees je heel veel tips terug over slim kopen, koken en bewaren. Denk bij ‘kopen’ aan het checken van je voorraadkast en koelkast en het maken van realistische boodschappenlijstjes. Ga je deze week écht 5 keer zelf koken? Of wordt het tegen het einde van de week toch vaak die afhaalpizza? Ken jezelf en wees eerlijk. Hoe realistischer je inkoopt hoe minder je verspilt. Aanvullend zijn we bij Zero Waste Nederland ook voorstander van ongesneden producten. Die hou je langer goed, en zo verbruik je ook nog eens minder plastic verpakkingen.

Bij slimmer ‘koken’ kun je denken aan het gebruiken van een handige maatbeker. Heb je vaak teveel rijst of couscous over? Juist, wij ook. Beter wegen en meten is dus een goed idee. Heb je toch teveel gekookt, verwerk het dan daarna in een ander gerecht, zoals een soep of salade, of iets zoets zoals een rijsttaartje. Hmmm!

Ook voor ‘bewaren’ zijn er megahandige tips, zoals deze bewaarwijzer. Wist je dat tomaten, komkommers en citrusvruchten helemaal niet houden van de koelkast? Ze verliezen daar hun smaak en stevigheid. Beter buiten de koelkast dus. Appels en bloemkool daarentegen kun je veel langer goed houden ín de koelkast. Een appel blijft koud tot wel 3 weken langer goed. Super handig, vonden wij dan.

Meer tips over veilig koken met kliekjes vind je overigens hier.

Creatief koken

Voor de echte Zero Wasters onder ons hebben we nog een pro-tip: Volg Zero Waste Chef Anne Marie Bonneau, of BBC chef Max La Manna. Deze twee topchefs koken plantaardig en afvalvrij. Ze gebruiken zo min mogelijk verpakkingen, maar buiten dat…. Ze koken ook met de delen van de plant die veel mensen weggooien. Wat dacht je van pesto van worteltjesloof, chips van aardappelschillen, crème van het kookwater van kikkererwten, en garnering van geroosterde pompoenpitten? Deze twee toppers helpen je nóg minder eten weg te gooien en je creativiteit in de keuken te verhogen.

Voedsel redden

Zelfs met honderdduizend tips valt niet te voorkomen dat er wel eens eten gered moet worden van de prullenbak. Simpelweg omdat dingen anders lopen dan gepland. Omdat je bestelling groter uitvalt. Omdat je kinderen minder honger hadden. Omdat je niet nog een keer hetzelfde wil eten. Omdat die eters toch niet konden komen. Omdat je ineens een grote oogst hebt uit je moestuin. Omdat er geen plek meer is in je vriezer. Dat kan allemaal gebeuren. Maar weggooien… dan gaan we dus niet meer doen. We gaan het redden.

Foodsharing op de kaart

Het was een lange aanloop maar eindelijk komen we op het punt waar we je mogen vertellen over foodsharing. Want de situaties zoals bovenstaand beschreven komen bij iedereen wel eens voor. Dat valt niet te voorkomen. Weggooien kunnen we gelukkig wél voorkomen, door gebruik te maken van de kracht van de community.

Je kent ons van Zero Waste Nederland als communitybouwers. We zijn overtuigd van het feit dat we door samen te werken, en kennis en middelen uit te wisselen niet alleen veel duurzamer, maar ook socialer en slimmer kunnen zijn. En dat geldt ook op het gebied van voedselverspilling.

Door de challenge van Saskia werden we herinnerd aan een oudere tip die we al eens gegeven hadden over het redden van eten, en het weggeven of ophalen van overgebleven maaltijden. We hadden bij die tip even snel 6 groepen opgezocht waar je die maaltijden kunt vinden of aanbieden. Toch bleef het knagen: “Hoeveel groepen zouden er in totaal wel niet zijn?”

We wisten dat het er veel moesten zijn. Hoe handig zou het zijn als iedereen bij hem of haar in de buurt zo’n foodsharing groep zou kunnen vinden. Het leek ons goed om dat toch eens volledig in kaart te brengen en toen… konden we niet meer stoppen met speuren en verzamelen. Het waren er zó veel. Door de soms erg uiteenlopende namen waren sommigen moeilijk te vinden. Maar we hebben ze, denk we.

Intussen hebben we ruim 150 groepen in kaart gebracht, letterlijk op een kaart, waar je lokaal terecht kunt om een teveel gekookte maaltijd aan te bieden of af te halen. Deze kaart vind je hier.

Duurzaam, sociaal en smakelijk

Waarom zijn we hier nou zo laaiend enthousiast over? Er zit zo veel goeds aan eten delen. Het ligt natuurlijk voor de hand om iets te zeggen over het voorkomen van voedselverspilling. Veel mensen zullen Zero Waste Nederland kennen van het voorkomen van plastic afval en verpakkingen. Maar wie ons langer kent, weet dat we ons ook bezig houden met energie-, water- en voedselverspilling, en het algehele duurzame plaatje. Voedselverspilling is dus een hele belangrijke. Niet alleen ter voorkoming van het stukje voedsel wat in de prullenbak verdwijnt, maar ook ter voorkoming van alle milieubelasting die daarmee gepaard gaat, zoals het waterverbruik bij de teelt, het landgebruik, en het gebruik van de brandstoffen bij de teelt (ploegen/bewerken) en vervoer. En dan hebben we het nog niet over de menselijke inspanning.

Het delen van eten is ook iets heel sociaals. Hierbij gaat het deels over armoedebestrijding, empathie, iets geven aan een ander die het minder heeft dan jij. Een spreuk die heel goed bij ons past is: “if you have more than you need build a longer table – not a higher fence”. Maar er zit meer in. Delen en geven zit de mens in de natuur. Samen zijn we sterker. Als mensheid zijn we zo succesvol geworden, omdat we elkaars krachten wisten te benutten. Delen maakt ons samen beter.

En zelfs al doe je het helemaal niet bewust uit sociale overwegingen, je zult merken dat het delen van eten je hele leuke sociale contacten oplevert. Het zorgt voor verbinding in de wijken en steden. Eten brengt mensen samen.
Een laatste aspect waardoor wij verrast werden is het culinaire gedeelte. Door eten te delen met anderen, of eigenlijk op te halen, werden we verrast door nieuwe smaken, door gerechten en combinaties die we zelf nooit zouden bedenken. Je krijgt letterlijk een kijkje bij een ander in de keuken. En dat kan heel verrijkend zijn.

Zo veel om blij van te worden.

Toffe bedrijven en initiatieven

Buiten de foodsharing initiatieven die we in kaart hebben gebracht zijn er nog veel bedrijfjes, apps, kookgroepen en (pop-up) restaurants die je kunnen helpen bij het redden van eten.

We noemen er een paar.
• Too Good To Go. Via deze prijswinnende app kun je maaltijden en verrassingsboxen ophalen bij winkels en restaurants tegen een zacht prijsje. Landelijk actief!
• No Food Wasted. Deze brengt producten die tegen de houdbaarheidsdatum aanlopen in kaart en laat zien waar en hoeveel je kunt besparen. Ook hierbij kun je een box kopen.
• Instock. Dit toffe restaurant kookt met reststromen en zet dus voedselverspilling op de kaart. En ze gaan nog verder met hun Food Rescue Center. Ze redden overschotten, te kleine pompoenen, kromme komkommers of peren met hagelschade. Ze halen ze op bij telers, verpakkingsbedrijven en producenten, checken de kwaliteit en zetten het klaar voor restaurants en cateraars.
• Buurtbuik. BuurtBuik bereidt op elf locaties in Amsterdam, Utrecht en Rotterdam gezonde en gratis maaltijden van gered voedsel van supermarkten, winkeliers en horeca. Vrijwilligers en buurtgenoten halen het eten op bij lokale leveranciers en koken er gezamenlijk een lekkere en verrassende maaltijd van. Iedereen is welkom om aan te schuiven bij de maaltijden! Want naast lekker eten, draait het bij BuurtBuik om de gezelligheid.
• Thuisgekookt. Thuisgekookt koppelt buurtgenoten aan elkaar voor het delen van vers gekookte maaltijden én sociaal contact. Je betaalt hier een vergoeding voor.

Deze blog is tot stand gekomen in samenwerking met Samen Tegen Voedselverspilling, en op basis van cijfers van onder andere Het Voedingscentrum, MilieuCentraal en Voedselbanken Nederland. Zero Waste Nederland mag zich sinds maart 2021 partner noemen van Samen Tegen Voedselverspilling en levert daar een bijdrage aan het community gedeelte van het onderdeel ‘consumenten’. De kaart is samengesteld door onze community coach Tiphaine Bresser en initiatiefneemster Elisah Pals.